انحصار در واردات نهاده ها نهاده‌های دام و طیور به عنوان مواد اولیه، ۷۵ تا ۸۰درصد هزینه‌های تولید مرغ را شامل می‌شود. ایران به دلیل محدودیت آب و هوایی به طور میانگین ۸۰درصد نهاده‌های دامی را وارد می‌کند.
آمارها نشان می‌دهد سالیانه حدود ۹میلیون تن انواع نهاده‌های دامی ذرت، جو و کنجاله سویا به ارزش حدود سه میلیارد دلار به مصرف داخلی می‌رسد. از نیمه دوم سال گذشته و ابتدای سال‌جاری شاهد رشد غیرطبیعی قیمت نهاده‌های دام و طیور بوده‌ایم به نحوی که در مدت کمتر از یک سال افزایش ۴۰ تا ۶۰درصدی را تجربه کرده‌اند. کارشناسان نوسان قیمت ارز، تخصیص نیافتن به موقع ارز، گشایش نیافتن اعتبار اسنادی (ال‌سی) شرکت های بازرگانی، افزایش قیمت حمل و نقل بین المللی و افزایش پنج درصدی قیمت های جهانی و اجرای سیاست های انقباضی بانک ها و نرخ تبدیل یورو به دلار (گشایش اعتبار اسنادی ایران براساس یورو اما قیمت های جهانی برحسب دلار محاسبه می شود)
از مهمترین دلیل افزایش قیمت نهاده ها می دانند اما، در کنار تمام این فاکتورها موضوع دیگری را نیز مطرح می کنند که منجر به ادامه افزایش قیمت نهاده های دامی در ماه های اخیر در کشور شده است. موضوع انحصار در واردات بارها مورد اعتراض فعالان این حوزه ، نمایندگان مجلس و حتی بخش دولتی قرار گرفته است و همواره یکی از دلایل اصلی در جهش قیمت‌ها عنوان می شود. هر چند انحصار افراد قدرتمند و با نفوذ در بخش نهاده های دام و طیور از سوی وزارت جهاد کشاورزی رد شده و فراخوان نیز برای ورود تجار به این حوزه داده شده است.
اما، شواهد نشان می دهد به جز تعداد محدودی از افراد و شرکت های خاص که بعضا دولتی یا خصولتی هستند امکان ورود سایر تجار به این حوزه نیست. شاهد آن نیز سخنان رییس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان ایران در نشست خبری این انجمن است که گفت: در واردات مواد اولیه خوراک دام و طیور کشور مافیا نداریم و همه می‌توانند اقدام به واردات کنند اما، برای واردات نهاده های دامی توسط سایر افراد کارشکنی های زیاد و بوروکراسی بیش از اندازه انجام می شود. این واقعیت که ایران از لحاظ شاخص فساد اقتصادی در محیط کسب و کار وضعیت مناسبی ندارند قابل انکار نیست و نه تنها در واردات نهاده های دامی بلکه در تمام بخش نیز کارشکنی دیده می شود.
اما منافع و سودی که عاید افراد صاحب انحصار در واردات نهاده های دامی می شود آنقدر زیاد است که آن ها اجازه ورود غیر را به این بخش نمی دهند. افراد برخودار از انحصار سهم های بازار بسیار بالایی دارند و بر اساس می توانند در قیمت گذاری نهاده ها نقش داشته باشند. “مجید” از تجاری است که پس از اعلام وزارت جهاد کشاورزی اقدام به دریافت مجوز برای واردات نهاده های دامی کرده است،می گوید: برای گرفتن مجوز هیچکس به شما نه نمی گوید اما، آنقدر بوروکراسی اداری را طولانی می کنند که بسیاری از نیمه راه پشیمان می شوند. وی ادامه می دهد: اگر هم موفق به گرفتن مجوز بشوید، آن‌وقت زمان کارشکنی‌ها آغاز می شود! “مجید” اضافه می کند: صاحبان انحصار به شما اجازه عرض اندام در بازار داخل را نمی دهند و آنقدر نهاده های وارداتی روی دستتان می ماند و خواب سرمایه زیاد می شود که شما مجبور به فروش به خود آن ها می شوید. به گفته این تاجر؛ بازار داخل نیز در دست آنها است و امکان فعالیت به غیر را نمی دهند. همه آنچه درباره منفعت طلبی صاحبان انحصار واردات نهاده های دام و طیور گفته شد موضوعات تازه ای نیست.
اما آنچه اینبار صدای اعتراضات را بلندتر از گذشته کرد این بود که آن ها اینبار به سودهای کلان خود قانع نبودند و با استفاده از ارز دولتی نهاده وارد کرده و با قیمت ارز آزاد به فروش رسانده اند. بعد از لغو یکطرفه برجام از سوی امریکا نرخ دلار سیر صعودی به خود گرفته و این امر تا امروز ادامه دارد .
با افزایش نرخ دلار به تبع آن سایر محصولاتی که وارداتی بودند نیز افزایش قیمت داشته اند. در این میان نهاده های دامی وارداتی مستثنی نبود اما، موضوع این است که بر اساس سیاست های حمایتی دولت نهاده های دامی از ارز دولتی ۳۸۰۰ تومان برخودار بودند و با تجار با دریافت این ارز اقدام به واردات نهاده های کرده اند.
به عبارت دیگر تجار نهاده های دامی را با نرخ ارز دولتی وارد و با نرخ ارز آزاد عرضه می کنند و از قبل آن سودهای کلان خود را در مدت کوتاهی چندین برابر کردند. عرضه نهاده های دامی با نرخ آزاد در مدت کوتاهی آنچنان عرصه را بر تولیدکنندگان تنگ کرد که حتی صدای معاونت امور تولیدات دام وزیر کشاورزی نیز درآمد و از نوسانات اخیر بازار علوفه و انحصار نسبی در این بخش انتقاد کرد و گفت: نهاده‌های دامی که در ماه های گذشته با ارز مبادله‌ای وارد شده، نباید به قیمت واردات با دلار آزاد فروخته شود و دستگاه‌های نظارتی باید حساس‌تر شوند.
وی تاکید کرد: نوسانات اخیر برخی از کالاهای اساسی مانند نهاده‌های تولید غیرطبیعی است، چرا که این محصولات از جمله ذرت، کنجاله سویا و غیره همچنان واردات چند ماه گذشته را که با ارز مبادله‌ای انجام شده بود، مصرف می‌کنیم و در بازار موجود است. همچنین علی ابراهیمی، رئیس کمیته دام، طیور و آبزیان کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی افزایش قیمت نهاده‌های دامی را منطقی دانست و گفت: به دلیل اینکه واردکنندگان با نرخ قبلی ۳ هزار و۸۰۰ تومان واردات داشته‌اند قاعدتا افزایش قیمت‌ها نباید اتفاق بیفتد. او تاکید کرد: وظیفه قانونی ما و دستگاه های نظارتی است که اجازه سوءاستفاده ندهیم. با وجود تمام انکارهای و تائیدهای وزارت جهاد کشاورزی درباره وجود انحصار در واردات و بازار نهاده های دامی آنچه مسلم است سوء استفاده کلان از تخصیص ارز دولتی توسط عده ای مشخص و ظلم آشکار آن ها با عرضه نهاده های دامی به قیمت ارز آزاد به تولیدکننده است.
ایران در صنعت دامپروری جزء ده کشور اول تولیدکننده مرغ، سیزدهمین کشور تولیدکننده تخم مرغ، یازدهمین کشور تولیدکننده خوراک دام است، جایگاه های که به سختی و با تلاش بی وقفه تولیدکنندگان به دست آمده است.
نباید اجازه داد این مزیت های بزرگ کشور فدای سوجویی و فرصت طلبی تعداد معدودی افراد و شرکت های برخودار از انحصار شود.
